Skuteczność relacji terapeutycznej, a tym samym całego procesu terapeutycznego jest uzależniona nie tylko od kompetencji i wiedzy czy doświadczeń wybranego terapeuty. To czynnik, przy pomocy którego pacjentowi można pomóc. Jednak to odpowiednie predyspozycje osobowościowe, określone cechy sprawiają, że pacjent chce podjąć współpracę opartą na otwartości i zaufaniu (Wallin, 2011).

PREDYSPOZYCJE PODSTAWOWE 

Cecha osobowością terapeuty, która ułatwia budowanie relacji z pacjentem jest umiejętność wrażliwego reagowania. Przejawia się to m.in. w otworzeniu się na uczucia i emocje pacjenta. Jeśli pacjent dostrzeże, że jest nie tylko wysłuchany. Dla pacjenta ważne jest uznanie niego samego i jego problemu oraz „przeżywanie” jego osoby. To buduje poczucie inkluzyjności, ale również integracji. Nie liczy się zatem sama empatia (choć również ona powinna być cechą wyróżniającą terapeutę) i dostrojenie się do pacjenta. Bezpieczna relacja, w której można się otworzyć, powinna się opierać na czymś więcej. Terapeuta powinien posiadać umiejętność budowana w pacjencie przeświadczenia, że zgłosił się on do osoby, która pomoże mu radzić sobie z trudnymi emocjami (Wallin, 2011). Dzięki temu, terapeuta nie tylko umie rozpoznać i współodczuwać najtrudniejsze emocje, ale też jest w stanie wysyłać sygnały świadczące o tym, że można sobie z nimi poradzić. Pomocne okazuje się tutaj opanowanie, spokój i metodyczne postępowanie pozbawione chaosu.

UMIEJĘTNOŚĆ BUDOWANIA POCZUCIA BEZPIECZEŃSTWA 

Do tego, aby proces terapeutyczny zakończył się sukcesem, pacjent musi mieć przekonanie, że może terapeucie wierzyć i może czuć się w tej relacji bezpiecznie. Choć w dużej mierze sprowadza się to do braku ocen zachowań i decyzji pacjenta, braku szyderczych czy prześmiewczych uwag, to nie wystarczy. Poczucie bezpieczeństwa tworzy się również przez umiejętność zachowania dyskrecji i etyczne postępowanie zgodnie ustalonymi zasadami (Marchewka, 2017). Terapeuta powinien dbać o odpowiedni komfort pacjenta. Dyskrecja sprowadza się w dużej mierze do nierozmawiania o innych pacjentach, o ich sytuacji, nie podawania konkretnych przykładów z innych sesji. Jeśli pacjent uzna, że terapeuta zbyt wiele lub zbyt szczegółowo opowiada o prowadzonych przez siebie pacjentach, będzie przekonany, że i jego przypadek jest omawiany z innymi pacjentami. Mimo, że anonimowość jest gwarantowana, to pewnego rodzaju naruszenie przestrzeni osobistej oraz budowanego zaufania jest tutaj bardzo widoczne.

KONTROLOWANA BLISKOŚĆ 

Jedną z cech osobowościowych terapeuty jest umiejętność nawiązywania kontaktu z pacjentem, ale bez naruszania swojej anonimowości. Może się okazać, że gdy terapeuta nazbyt otwiera się przed pacjentem, daje siebie lepiej poznać, przedstawia więcej informacji ze swojego prywatnego życia, pacjent zaczyna stosować względem niego schematy i stereotypy. Jednocześnie może tworzyć to w pacjencie przekonanie, że terapeuta zacznie go ocenić (gdyż dotychczas osoby wywodzące się z identycznych środowisk lub wykazujące podobne predyspozycje, negatywnie postrzegały pacjenta). To generuje lęk i dystans przed terapeutą. Może to prowadzić do zaburzenia procesu terapeutycznego, gdyż mimo otwartości i zaangażowania terapeuty, pacjent będzie obawiał się braku akceptacji lub krytyki (Wachtel, 2012).

W procesie terapeutycznym wyważona powściągliwość może przynieść więcej korzyści. Identycznie jest w przypadku, kiedy terapeuta znajduje się w podobnym punkcie życia, co pacjent. Współpraca z pacjentem o podobnych problemach, trudnościach czy kryzysach, może prowadzić do pojawienia się przeniesienia czy przeciwprzeniesienia. To w znacznym stopniu zaburza proces terapeutyczny (Kleszcz-Szczyrba, 2010). W tym przypadku terapeuta powinien wyróżniać się również czujnością i zdolnością do wyznaczania pewnych granic, a także otwartością do pracy nad własnymi emocjami.

POMAGAĆ ŁATWIEJ GDY 

Terapeuta, który chce pomagać swoim pacjentom powinien być świadomy celów, możliwości czy ograniczeń z nią związanych. Powinien także wyróżniać się chęcią do ciągłego kształcenia się oraz dzielenia zdobytą wiedzą lub wątpliwościami (Waszyńska, 2015). Predyspozycje osobowościowe, które wyróżniają efektywnego terapeutę można podzielić na trzy kategorie. Pierwsza z nich to postawa względem ludzi. Ważne jest tutaj, by terapeuta potrafił nie tylko dostrzegać w pacjentach zdolność do działania i potencjał. Dodatkowo również powinien dostrzegać w nich ludzi wartościowych, godnych zaufania, przyjaznych i pomocnych oraz optymistycznych. Sam ze sobą powinien też czuć się potrzebny, kompetentny czy godny zaufania (Waszyńska, 2015).

Według J.A. Kottlera do predyspozycji, z których może korzystać terapeuta zalicza się również jego charyzma. Dzięki niej staje się osobą, z którą można się identyfikować, z dobrą energią (Kottler J.A., 2003). Terapeuta powinien wyróżniać się również pogodnym usposobieniem, dowcipem i dystansem, zdecydowaniem, entuzjastycznym podejściem, miłym głosem o przyjemnej barwie.

Wskazane powyżej wyróżniki sprawiają, że proces terapeutyczny jest bardziej efektywny. Terapeuta z właściwymi cechami osobowościowymi jest w stanie sprawić, że pacjent mu ufa i czuje się bezpieczny. Sama relacja jest dzięki temu bardziej wartościowa i zapewnia większy komfort psychiczny.

Aktualne oferty pracy dla psychoterapeutów można znaleźć na Jooble.

Bibliografia:

• Kleszcz-Szczyrba R. (2010). „Pomagać sobą” – rozważania na temat czynników niespecyficznych w psychoterapii związanych z osobą psychoterapeuty. Psychoterapia 4(155), s. 61-72.
• Kleszcz-Szczyrba R. (2014). Wybrane cechy pacjenta i terapeuty a powodzenie psychoterapii na przykładzie filmu „Buntownik z wyboru”. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Kottler J.A. (2003). Skuteczny terapeuta. Gdańsk: GWP.
• Marchewka K. (2017). Etyka w psychoterapii. Interdyscyplinarne Centrum Etyki UJ. 2(10).
• Wachtel P. (2012). Komunikacja terapeutyczna. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
• Wallin D. (2011). Przywiązanie w psychoterapii. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
• Waszyńska K. (2015). Psychoterapeuta i socjoterapeuta – cechy i kompetencje osób skutecznie pomagających. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.