W poniższym artykule odpowiemy na pytania:

1. Jak rozpoznać problemy z koncentracją u siebie lub u dziecka?
2. Przykłady objawów, które mogą być wynikiem problemu z koncentracją i pamięcią.
3. Jakie są możliwe przyczyny problemów z koncentracją?
4. Przyczyny kłopotów z koncentracją u dzieci.
5. Problemy z koncentracją u dzieci i dorosłych – co robić?

JAK ROZPOZNAĆ PROBLEMY Z KONCENTRACJĄ U SIEBIE LUB U DZIECKA?

Koncentracja uwagi to zdolność do skupienia się na tym, co się robi. Uwaga człowieka jest ściśle związana z jego świadomością. Jest to szczególnie widoczne podczas wykonywania różnych rodzajów czynności. Niektóre zadania robimy automatycznie, przy minimalnym zaangażowaniu mechanizmów pamięci i uwagi. Inne zaś wymagają od nas całościowego zaangażowania umysłu i pełnej kontroli. I to właśnie podstawowe procesy poznawcze, a więc pamięć, uwaga, spostrzeganie świata poprzez zmysły i myślenie dają nam możliwość rozwoju intelektualnego związanego ze zdobywaniem nowych informacji i utrwalaniem ich.

PRZYKŁADY OBJAWÓW, KTÓRE MOGĄ BYĆ WYNIKIEM PROBLEMU Z KONCENTRACJĄ I PAMIĘCIĄ

• Nie mogę skupić się podczas rozmowy. Jestem mało uważny, gdy ktoś do mnie mówi.
• Czasami zapominam, o czym była rozmowa.
• Nie potrafię skupić się na czytanym tekście w książce lub podręczniku szkolnym.
• Często jestem rozkojarzony, roztrzepany, a moje prace są chaotyczne.
• Mówią, że jestem zapominalski i nieuważny.
• Łatwo popadam w zamyślenie i ,,bujam w obłokach’’.
• Mam tendencję do przekładania spraw na później i problem z ponownym wróceniem do zadań.
• Szybko się męczę podczas wykonywania czynności umysłowych.
• Mam problem z robieniem kilku rzeczy w tym samym czasie.
• Mam problem z organizacją pracy i codziennych obowiązków.
• Zdarza mi się nie dotrzymać zobowiązań i złożonych obietnic.
• Czasami gubię moje rzeczy lub zapominam, gdzie je położyłem.
• Trudno mi utrzymać ład i porządek w miejscu pracy lub nauki.
• Jestem rozdrażniony i często się denerwuję, bo nie mogę się skupić na tym, co robię lub robię to zbyt powierzchownie.
• Zdarza mi się zapomnieć o ważnej sprawie (np. pracy domowej, zbliżającym się sprawdzianie, spotkaniu biznesowym).
• Nie potrafię skupić się i słuchać poleceń nauczyciela podczas lekcji.
• Nie umiem być kreatywny. Brak mi innowacyjnych pomysłów.

JAKIE SĄ MOŻLIWE PRZYCZYNY PROBLEMÓW Z KONCENTRACJĄ?

,,Zdolny, ale leń’’, a może człowiek wiecznie ,,myślący o niebieskich migdałach’’? Osłabienie sprawności umysłowej to problem, który zaburza nie tylko codzienne funkcjonowanie osoby, której dotyczy, ale również najbliższego otoczenia. Nierzadko rodzi to konflikty między członkami rodziny, a także nieporozumienia na gruncie zawodowym lub szkolnym.

Problemy z koncentracją i pamięcią pozostawione bez próby ich zminimalizowania mogą z czasem się pogłębiać i prowadzić do poważniejszych zaburzeń. Dlatego ważne jest, aby skupić się na poszukiwaniu przyczyn problemu. Znalezienie ich to dobry początek walki.
 

ISTOTNE CZYNNIKI ZAKŁÓCAJACE KONCENTRACJĘ U DZIECI I OSÓB DOROSŁYCH

Przyczyny problemów ze skupieniem i pamięcią najczęściej mają charakter złożony. Co to oznacza w praktyce? W dzisiejszych czasach jesteśmy wręcz bombardowani wszelkiego rodzaju bodźcami z zewnątrz, które skutecznie potrafią odciągnąć nas od wykonywania zaplanowanych czynności. Od ludzi XXI wieku wymaga się, aby umiejętnie i przede wszystkim skutecznie radzili sobie z kilkoma czynnościami (zadaniami) jednocześnie. Społeczeństwem zawładnął szeroko pojęty multitasking, a więc wielozadaniowość. To zjawisko dostrzegalne jest już od najmłodszych lat. Uczniowie szkoły podstawowej, nastolatkowie i studenci uczą się w domu z książek, jednocześnie odrabiają zadania domowe przy komputerze, słuchają muzyki przez słuchawki a tuż obok, na biurku leży smartfon z otwartym komunikatorem. W takiej sytuacji ludzki umysł bardzo szybko się męczy, co w rezultacie przekłada się na jakość pracy. Czas wykonywania jednego zadania znacznie się wydłuża. Uczeń popełnia błędy, zapamiętuje wiedzę wyrywkowo i nie potrafi skupić się na najważniejszej czynności.

Kłopoty z pamięcią i koncentracją to również wynik stresu, nadmiaru obowiązków, natłoku spraw do załatwienia i hałasu. I choć w ostatnich latach głośno mówi się o negatywnym wpływie wielozadaniowości na wydajność pracowników, to jednak wciąż to zjawisko jest na topie. Prowadzimy rozmowę telefoniczną, sprawdzamy skrzynkę mailową, sporządzamy grafik, a jednocześnie przeskakujemy na kolejną zakładkę w komputerze w celu sprawdzenia aktualnego stanu konta. Multitasking obejmuje również inne sfery naszego życia. Rozmawiamy z przyjaciółmi, scrollując ulubione strony lub aplikacje. Przygotowujemy obiad, słuchając podcastów do nauki języka obcego, a jednocześnie czatujemy z przyjaciółmi i wstawiamy komentarz pod zdjęciem opublikowanym w social mediach. Otaczamy się na co dzień mnóstwem czynników zakłócających (np. radio, TV, Internet) A wszystko to w nieustannym pośpiechu, zabieganiu i przemęczeniu, które wynika z nadmiaru obowiązków do wykonania. 

INNE CZĘSTO WYSTĘPUJĄCE CZYNNIKI UTRUDNIAJĄCE SKUPIENIE SIĘ

• Uwarunkowania genetyczne (np. typ temperamentu).
• Mała aktywność fizyczna.
• Przepracowanie lub nadmiar obowiązków szkolnych.
• Zbyt mała ilość snu w ciągu doby.
• Brak czasu na odpoczynek i relaks zarówno fizyczny, jak i psychiczny.
• Nieprawidłowo przygotowane miejsce do pracy lub nauki (brak wietrzenia pomieszczenia, złe oświetlenie, nieodpowiednie krzesło i kąt nachylenia blatu biurka, nadmiar przedmiotów w miejscu pracy).
• Doświadczanie silnych emocji, kryzysów życiowych, traum lub konfliktów.
• Nieprawidłowa dieta, niedożywienie.
• Powikłania zdrowotne.
   

PRZYCZYNY KŁOPOTÓW Z KONCENTRACJĄ U DZIECI

W przypadku dzieci kłopoty z koncentracją najczęściej ujawniają się w pierwszych latach szkoły. Rozpoczęcie edukacji szkolnej to ogromna zmiana i wyzwanie dla kilkulatka. Stres związany z nowym otoczeniem oraz ludźmi, konieczność przestrzegania nowych zasad i klasowego regulaminu. Duża ilość nowego materiału i wiedzy do przyswojenia w krótkim czasie. Konieczność zaakceptowania nowego systemu oceniania zarówno wiedzy, umiejętności, jak i zachowania. I wreszcie, konieczność siedzenia w jednym miejscu, w tej samej pozycji przez 45 minut lekcji.

• Brak hobby, niskie ambicje i aspiracje.
• Nieprawidłowa praca (zaburzenia) funkcji percepcyjno-motorycznych (np. koordynacja ręka - oko).
• Posiadanie zainteresowań, które nie są związane z treściami nauczania.
• Podatność na stres.
• Tendencja do szybkiego poddawania się i rezygnacji.
• Mała motywacja wewnętrzna do wysiłku intelektualnego.
• Brak wsparcia ze strony rodziny.
• Niski poziom zdolności i uzdolnień ucznia.
• Nieprawidłowa dieta dziecka.
• Negatywna atmosfera w szkole lub w domu rodzinnym.
• Zła sytuacja rodzinna, niski poziom warunków bytowych.
• Temperament dziecka.
• Brak aktywnego wypoczynku i dostatecznej ilości ruchu.
• Ograniczona ilość snu, poczucie zmęczenia.
• Powikłania zdrowotne w wyniku mikrouszkodzenia OUN.

PROBLEMY Z KONCENTRACJĄ U DZIECI I DOROSŁYCH – CO ROBIĆ?

Należy pamiętać, że występowanie niektórych objawów i kłopotów z koncentracją nie musi oznaczać choroby. Pracę nad regeneracją osłabionej sprawności umysłu należy rozpocząć poprzez wyeliminowanie lub zminimalizowanie czynników stresogennych oraz bodźców zewnętrznych, które obniżają zdolność do skupienia się i zapamiętywania. Jednak długo utrzymujące się kłopoty z pamięcią i koncentracją nie powinny być bagatelizowane, gdyż ich przyczyna może być o wiele głębsza aniżeli na przykład czynniki zakłócające lub przemęczenie. Wszelkie obawy powinniśmy skonsultować z lekarzem, gdyż specjalistyczna diagnoza może wskazać na prawdziwe źródła istniejącego problemu na przykład ADD, a więc zaburzenie psychiczne, które polega na problemach z koncentracją uwagi. Utrzymujące się przez długi czas kłopoty ze skupieniem i pamięcią mogą również stanowić jeden z symptomów pojawiających się zaburzeń depresyjnych, lękowych lub choroby tarczycy.

Osoby, które borykają się z problemami z koncentracją i pamięcią, powinny zgłaszać się na badania kontrolne i testy przesiewowe w kierunku zaburzeń pamięci. Systematyczna kontrola u specjalisty daje jasny obraz sytuacji. U niektórych bowiem zmiany mogą się cofać lub pozostawać niezmienne. Inni zaś doświadczają rozwoju choroby, która ma znaczący wpływ na codzienne funkcjonowanie.

JAK ZWIĘKSZYĆ KONCENTRACJĘ I PAMIĘĆ? – PROFILAKTYKA ZABURZEŃ PAMIĘCI I KONCENTRACJI

1. Metody i ćwiczenia aktywizujące, mnemotechniki (np. burza mózgów, piramida priorytetów, gry planszowe, sudoku, krzyżówki, memory, puzzle, łamigłówki).
2. Dbanie o aktywność fizyczną.
3. Zadbanie o przyjazne, ciche miejsce do pracy i minimalistyczny styl w miejscu wykonywania obowiązków zawodowych lub szkolnych (przewietrzony pokój, przyjazny klimat otoczenia, właściwe oświetlenie, cisza).
4. Zbilansowana dieta bogata w witaminy, minerały i kwasy tłuszczowe oraz suplementacja.
5. Przestrzeganie zasad higieny snu (stały rytm dnia, relaks przed snem, odpowiednia temperatura powietrza w sypialni).
6. Kierowanie się zasadą ,,trzech R’’ (rutyna, regularność, repetycja), nauka konsekwencji, samodyscypliny, samozaparcia i systematyczności działań.
7. Przestrzeganie przerw między pracą umysłową i ustalanie czasu wykonywania czynności przy biurku (przestrzeganie planu dnia, rytuałów i ustalonego porządku).
8. Dbanie o odpowiednią dawkę relaksu i wyciszenia (np. poprzez medytację, aromaterapię, jogę i inne techniki relaksacyjne).
9. Zminimalizowanie czynników rozpraszających podczas pracy (telefon komórkowy, radio, TV).
10. Angażowanie różnych zmysłów podczas pracy lub nauki.