Rodzaje psychoterapii, formy i jej praktyka to rozległe zagadnienia, które nierzadko wzbudzają niepewność człowieka stawiającego pierwsze kroki w tym temacie. I choć w latach 90. XX wieku Polska doświadczyła potężnego rozkwitu psychoterapii za sprawą licznych publikacji naukowych, otwierania ośrodków kształcących psychoterapeutów oraz prywatnych gabinetów z bogatą ofertą wsparcia, to gąszcz propozycji może przytłoczyć przeciętnego człowieka.

Krok po kroku przedstawimy ogólną definicję psychoterapii, jej założenia, rodzaje i wskazania do wizyty u psychoterapeuty. Poniższa treść jest dedykowana osobom, które stoją przed wyborem podjęcia psychoterapii lub też mają już za sobą sesję, która nie spełniła ich oczekiwań z różnych powodów. To cenne informacje, dzięki którym dowiesz się więcej o samej idei psychoterapii, gabinetach terapeutycznych i przebiegu spotkań zarówno indywidualnych, grupowych, jak i partnerskich.    

Co to jest psychoterapia i kiedy warto z niej skorzystać

Psychoterapia jest jedną z metod leczenia stosowaną w przypadku zaburzeń, w których głównym czynnikiem chorobowym są procesy psychiczne. Jednak warto podkreślić, że psychoterapia nie jest metodą, która swoim zasięgiem obejmuje jedynie leczenie zaburzeń. Sesje z terapeutą coraz częściej traktowane są jako wsparcie w sytuacji kryzysu lub pomoc w rozwiązaniu zaistniałego problemu (doradztwo psychologiczne). Psychoterapia to obszerna dziedzina wiedzy o pomaganiu i praktyce. Od wielu lat jesteśmy świadkami jej dynamicznego rozwoju, a ostatnie dziesięciolecia pokazały, jak cenny w życiu jednostki może okazać się udział w terapii.

Terapie psychologiczne od zawsze wzbudzały skrajne emocje, począwszy od zainteresowania, nadziei, a nawet głębokiej wiary w znalezienie magicznego antidotum na narastający problem, po całkowity cynizm, niedowierzanie, a nawet drwinę. Bez wątpienia wszystkie te reakcje nie są wynikiem wcześniejszych doświadczeń związanych z psychoterapią, a raczej braku dostatecznej wiedzy na jej temat. Społeczne fałszywe wyobrażenia bardzo często oddalają człowieka od decyzji podjęcia współpracy z psychoterapeutą lub wywierają na nim tak ogromną presję, że korzystanie z tej metody leczenia jest utajone przed bliskimi. Każdy człowiek ma prawo do skorzystania ze wsparcia z zewnątrz, prawo do szukania swojego miejsca, dokonywania zmian i zasięgania specjalistycznej pomocy. W wielu przypadkach nawet krótka interwencja może stanowić początek nowego etapu w życiu oraz ukierunkować pacjenta na inny tor myślenia. Korzystanie z psychoterapii nie powinno wywoływać niechęci i negatywnych uczuć, bo spotkania te mogą naprawdę okazać się przyjemnym, pomocnym doświadczeniem, ukierunkowanym na rozwój pacjenta. Decyzja o podjęciu leczenia i wybór formy psychoterapii to postawienie pierwszego kroku w zupełnie innym kierunku. Nie do końca znanym, przewidywalnym i jasnym, ale na pewno właściwym.   

Kto może skorzystać z psychoterapii?

Odpowiedź na to pytanie powinna brzmieć: Każdy człowiek, który czuje wewnętrzną potrzebę uzyskania wsparcia z zewnątrz. Psychoterapia jest praktykowana m.in. w leczeniu:

• zaburzeń związanych z używaniem substancji psychoaktywnych, w tym nadużywanie lub uzależnienie od alkoholu, narkotyków, dopalaczy i leków dostępnych bez recepty (lekomania);
• zaburzeń psychicznych w tym nerwicy, lęków, natręctw, fobii specyficznych i fobii społecznych, depresji, dystymii, objawów psychotycznych (np. manii, halucynacji, urojeń);
• różnego rodzaju uzależnień behawioralnych, takich jak uzależnienie od Internetu
• zaburzeń nastroju, trudności z wyrażaniem emocji lub ich kontrolowaniem (np. agresja);
• zaburzeń odżywiania i zaburzeń łaknienia,
• zaburzeń snu;
• traumy;
• impulsywnych zaburzeń zachowania;
• zespołu stresu pourazowego.

Udział w psychoterapii pomaga w odzyskaniu nie tylko harmonii w sferze psychicznej, ale również cielesnej, dlatego też nierzadko stanowi duże wsparcie w leczeniu chorób psychosomatycznych (np. migreny, AZS, choroby układu krążenia). Ponadto z psychoterapii może skorzystać każdy, kto doświadcza lub odczuwa skutki: utraty bliskiej osoby, traumy, syndromu DDA, kryzysu życiowego, problemów na płaszczyźnie prywatnej lub zawodowej (np. wypalenia zawodowego), poczucia bezradności, niskiej samooceny, niskiego poczucia własnej wartości, zaburzonego poczucia tożsamości, choroby onkologicznej lub choroby u członka rodziny.

Sesje psychoterapeutyczne coraz częściej wykorzystywane są również w celach profilaktycznych, aby poprawić jakość życia i otworzyć nowe horyzonty działań przed uczestnikiem spotkań. Ten rodzaj terapii skierowany jest do osób, które odczuwają potrzebę dalszego rozwoju, odkrycia zupełnie innych możliwości wyboru i działań. Psychoterapia profilaktyczna to dobra inwestycja w samorozwój, wyrabianie cennych nawyków oraz zdobycie umiejętności skutecznego radzenia sobie ze stresem i problemami w życiu codziennym.   

Rodzaje psychoterapii – zagadnienie, które wzbudza obawy pacjenta

Szeroka rozpiętość nurtów psychoterapeutycznych daje terapeucie możliwość wybrania rodzaju psychoterapii, w której uczestnik będzie czuł się bezpiecznie i swobodnie. Decydując się na pierwszy krok i spotkanie z terapeutą nie musisz wybierać samodzielnie rodzaju psychoterapii. To zadanie należy do specjalisty, który po indywidualnej konsultacji ustali, jaka metoda terapii będzie najkorzystniejsza.

Wśród najpopularniejszych nurtów psychoterapii możemy wymienić:

Psychoterapia psychodynamiczna

To jedna ze skutecznych form psychoterapii, przeznaczona dla osób cierpiących na różnego rodzaju zaburzenia o podłożu psychologicznym. Metoda ta stanowi wyraźne połączenie elementów psychoanalizy i terapii poznawczo-behawioralnej. Celem spotkań jest poznanie zarówno świadomych, jak i nieświadomych zachowań, impulsów i schematów myślowych chorego. Psychoterapia psychodynamiczna to rozmowa z terapeutą nawiązująca do problemu lub trudności, z którymi zmaga się pacjent. To relacja oparta na więzi, empatii i zrozumieniu. Zadaniem specjalisty jest wnikliwa interpretacja skojarzeń, wspomnień, wypowiedzi, zachowań i fantazji pacjenta w celu zmiany systemu jego przekonań, redukcji wewnętrznych zahamowań i przekierowaniu energii skupionej na patologicznych (autodestrukcyjnych) mechanizmach obronnych na zachowania pozytywne.

Psychoterapia poznawczo – behawioralna (CBT)

Terapia poznawczo-behawioralna jest jednym z najczęściej stosowanych rodzajów psychoterapii w depresji, zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych, zaburzeniach lękowych, a także w zaburzeniach łaknienia. W ciężkich przypadkach stanowi również pomocne wsparcie w terapii farmakologicznej. Kluczową rolę w omawianej terapii odgrywa relacja między terapeutą a pacjentem oparta na współpracy, otwartości i tak zwanym ,,przymierzu terapeutycznym’’.    

Chcesz dowiedzieć się więcej o poszczególnych rodzajach terapii? Zajrzyj do naszych artykułów, gdzie szczegółowo omawiamy każdą z nich:

• psychoterapia Gestalt,
• psychoanalityczna,
• systemowa,
• ericksonowska.

Indywidualnie, w grupie, czy w parze? – podstawowe formy psychoterapii

Osoby, które rozważają udział w psychoterapii, powinny również mieć świadomości jej różnych form.

I. Psychoterapia indywidualna

To spotkanie, w którym udział biorą tylko dwie osoby (terapeuta – pacjent). Ta forma psychoterapii to swoisty kontrakt między specjalistą a osobą potrzebującą profesjonalnego wsparcia. Jest korzystna w przypadku, gdy borykasz się z konkretnym problemem lub nawykiem, mającym wpływ na codzienne funkcjonowanie i relacje z otoczeniem. Na indywidualne sesje warto również zdecydować się, jeśli chcesz zainwestować w swój rozwój, lepiej poznać siebie i swoje możliwości, a także popracować nad swoją samooceną. Psychoterapia indywidualna zalecana jest także w przypadku osób, które nie są przekonane, co do konieczności zasięgnięcia specjalistycznego wsparcia. Jednorazowa konsultacja z psychologiem pomoże ustalić, czy w tym konkretnym przypadku psychoterapia będzie dobrym posunięciem.   

Sesja terapeutyczna to czas tylko dla pacjenta, jego emocji, przemyśleń i potrzeb. Indywidualne spotkania to nawiązanie zdrowej relacji, w której uczestnik ma możliwość zaufać, otworzyć się na siebie i zacząć pracować nad zmianą. Ważne jest, aby zrozumieć jaka jest rola terapeuty podczas tych spotkań. Nierealna wizja psychoterapii i pracy samego terapeuty bardzo często zamazuje prawdziwy obraz sesji. Terapeuta to człowiek, który nie jest w stanie zmienić życia pacjenta i jego sytuacji, jeśli on sam nie wkłada żadnego wysiłku w tę zmianę. Doświadczony terapeuta nie daje gotowych rad, nakazów i poleceń, ale towarzyszy swojemu pacjentowi, kierując na niego uwagę i wspierając w podejmowaniu decyzji. Empatyczny terapeuta akceptuje, pomaga podejmować trudne wybory, wykorzystując swoją wiedzę oraz doświadczenie zawodowe. Psychoterapia indywidualna może mieć charakter krótko- lub długoterminowy.      

II. Psychoterapia grupowa

Sesje grupowe prowadzone przez specjalistę najczęściej przeznaczone są dla osób, które borykają się z problemami w kontaktach międzyludzkich. Uczestnikami psychoterapii grupowej najczęściej są osoby o zbliżonych problemach i doświadczeniach (np. grupa osób, które doświadczyły samobójstwa osoby bliskiej). Spotkania skoncentrowane na określonym obszarze trudności, przybliżają uczestników do siebie i sprzyjają nawiązywaniu relacji. Grupy liczą zazwyczaj od kilku do kilkunastu osób, przy czym spotkania mogą mieć charakter otwarty, gdzie skład uczestników nie jest stały lub charakter zamknięty. Ta forma terapii nierzadko budzi obawy związane z koniecznością wypowiadania się na forum. Jednak wbrew pozorom po poznaniu grupy uczestników i ich doświadczeń życiowych łatwiej jest mówić o sobie. Psychoterapia grupowa to zwielokrotnione wsparcie, które otrzymujemy od terapeuty i pozostałych uczestników spotkań. Również w tym przypadku sesje mogą mieć charakter krótko- lub długoterminowy.  

III. Psychoterapia par

Terapia rodziny dedykowana jest osobom (niekoniecznie małżeństwom), które przeżywają kryzys zagrażający kontynuacji związku. Kiedy partnerzy borykają się z traumą lub stratą, długotrwałym cierpieniem, brakiem współdziałania i wzajemnego zrozumienia wówczas terapia rodziny może okazać się dobrym krokiem w kierunku pozytywnych zmian. Ważnym elementem terapii rodziny jest zachowanie przez terapeutę neutralności. Żaden z uczestników nie musi więc obawiać się o osąd, ocenę i krytykę. Doświadczony w pracy z parami terapeuta pozostaje bezstronny w obliczu konfliktu rodzinnego i nie przyjmuje racji jednej ze stron. Takie podejście pobudza gotowość obojga uczestników do podjęcia wspólnego wysiłku w kierunku rozwiązania problemu bez poczucia winy za zaistniałą sytuację.

Więcej o terapii dla par mówimy w artykule: Terapia małżeńska - na czym polega i czy jest skuteczna?

IV. E-pomoc

W ostatnich latach można dostrzec szybki wzrost zainteresowania specjalistycznym wsparciem za pośrednictwem Internetu. Wirtualne formy pomocy (e-pomoc) to stosunkowo świeże zjawisko w polskim społeczeństwie, jednak połączenie profesjonalnych metod terapii z nowoczesną technologią zyskuje coraz większe grono zwolenników. Zdarza się, że e-terapia nie jest w stanie w pełni zastąpić bezpośredniej sesji w gabinecie psychoterapeutycznym, jednak w przypadku długoterminowej niedyspozycji pacjenta lub braku możliwości uczestnictwa w spotkaniach indywidualnych lub grupowych, ta forma kontaktu wydaje się być bardzo korzystna. Wirtualne gabinety psychoterapeutyczne okazały się wielkim dobrodziejstwem i ratunkiem w ostatnich kilkunastu miesiącach, gdzie w wyniku pandemii nastąpiło zamknięcie stacjonarnych placówek i gabinetów psychoterapii.       

Podsumowanie

Psychoterapia powinna być rozpatrywana dwojako. Z jednej strony, jest to obszerna dziedzina wiedzy empirycznej, której korzenie możemy dostrzec w psychologii, filozofii i medycynie. Z drugiej zaś, jest to bezpośrednia interakcja i działanie, w którym ważną rolę odgrywa terapeuta ze swoim bagażem doświadczeń, wiedzą, profesjonalizmem i empatią. Zadaniem specjalisty jest nie tylko uważne słuchanie i wsparcie w rozwiązaniu problemu. Psychoterapeuta to człowiek, który powinien początkowo dostrzec w pacjencie więcej, niż on sam, a następnie krok po kroku doprowadzić go do głęboko skrywanych emocji (często nieświadomych) i zdarzeń, mających wpływ na stan obecny. Psychoterapia to bez wątpienia skuteczna metoda leczenia zaburzeń, ale również swego rodzaju sztuka, która daje możliwość ujrzenia pewnych spraw w inny sposób oraz ułożenia zupełnie nowej interpretacji zdarzeń. Gabinet terapeutyczny i sesje mają być bezpieczną przystanią, w której każdy zostanie przyjęty przez terapeutę z życzliwością i otwartą głową na potrzeby pacjenta. 

Źródła:

Sikorski W., Psychoterapia Wybrane formy i techniki, 2005, dostęp: https://dbc.wroc.pl/Content/7719/PDF/Psychoterapia%20_poprawnaW.Sikorski.pdf
Chanik A. i in., Psychoterapia po ludzku, Stowarzyszenie INTRO, 2011, dostęp: https://psychoterapia-piaseczno.pl/wp-content/uploads/2017/03/psychoterapia_po_ludzku_PSYCHOTEKST.pdf
Polityka Zdrowotna, Zdrowie w liczbach: opieka psychiatryczna w Polsce po pandemii, dostęp: https://www.politykazdrowotna.com/61496,zdrowie-w-liczbach-opieka-psychiatryczna-w-polsce-po-pandemii