Trudności i niepowodzenia szkolne to problem, który dotyczy wielu dzieci i nastolatków. Jest to trudny temat zarówno dla samego ucznia, nauczycieli, jak i rodziców. Stopnie szkolne to przecież najważniejsze podsumowanie osiągnięć dziecka w nauce. To prawda, jednak warto wiedzieć, że trudności w uczeniu się i doświadczanie wielu porażek szkolnych to wynik działania różnych czynników. Problem jest złożony i wieloaspektowy. Co ma najczęściej wpływ na trudności w uczeniu się? Gdzie szukać przyczyn niepowodzeń szkolnych i jak poradzić sobie z problemami edukacyjnymi ucznia? O tym wszystkim przeczytasz w poniższym artykule.

Spis treści:

1. Niepowodzenia i trudności szkolne – co to znaczy?
2. Skąd się biorą problemy edukacyjne uczniów?
3. Najczęstsze przyczyny niepowodzeń szkolnych.
4. Skutki niepowodzeń szkolnych.
5. Na czym polega terapia dziecka z trudnościami szkolnymi? 

NIEPOWODZENIA I TRUDNOŚCI SZKOLNE – CO TO ZNACZY?

Istnieje wiele definicji niepowodzeń szkolnych, ale każda z nich sprowadza się do podkreślenia braku spójności pomiędzy wymaganiami szkoły a działaniem, zachowaniem i osiągnięciami ucznia. Trudności, o których mowa obejmują więc zarówno sferę dydaktyczną, jak i społeczną oraz emocjonalną. Inaczej mówiąc, pojawiające się trudności w nauce, stanowią konsekwencję oddziaływania na dziecko różnych czynników (np. społecznych, pedagogicznych, ekonomicznych, wychowawczych). To widoczna rozbieżność pomiędzy wymaganiami szkoły i założeniami podstawy programowej a możliwościami dziecka w sferze poznawczej (intelektualnej), emocjonalnej i społecznej. 

Niepowodzenia szkolne to długotrwały stan, w którym znajduje się dziecko. Nie jest to więc jednorazowa sytuacja bądź chwilowy spadek aktywności szkolnej. Wprost przeciwnie. Trudności i niepowodzenia szkolne tworzą się stopniowo - to narastający problem. Pogłębiające się z miesiąca na miesiąc luki w umiejętnościach, a także zmiany w zachowaniu ucznia. 
 

SKĄD SIĘ BIORĄ PROBLEMY EDUKACYJNE UCZNIÓW?

Zastanawiasz się, co właściwie ma wpływ na trudności w nauce? Czy można wskazać tylko jedną przyczynę takiego stanu? A może jest to korelacja przynajmniej kilku czynników? Niektórzy rodzice za niepowodzenia szkolne swojego dziecka obarczają wyłącznie szkołę i nauczyciela. Pojawiające się problemy traktują jak porażkę dydaktyczną, organizacyjną i wychowawczą szkoły. Z kolei dyrektorzy szkół nierzadko nie dostrzegają braków dydaktycznych w swoich placówkach kształcących młode pokolenia. Pamiętajmy jednak, że każdy przypadek musi być rozpatrywany jednostkowo, a zrozumienie narastającego problemu wymaga głębszej analizy, diagnozy i specjalistycznego wsparcia. 

NAJCZĘSTSZE PRZYCZYNY NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH

SKUTKI NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH

W początkowej fazie trudności szkolnych dziecko zaczyna mieć problemy i braki w umiejętnościach w języku ojczystym oraz matematyce. Uczeń próbuje samodzielnie poradzić sobie z kłopotami szkolnymi. Chwyta się wówczas różnych sposobów na zdobycie pozytywnej oceny szkolnej i dorównanie umiejętnościom kolegów z klasy. Zaczyna stosować różne strategie działania, takie jak: ściąganie na sprawdzianach i korzystanie z podpowiedzi kolegi z ławki, przepisywanie prac domowych od rówieśników, unikanie odpowiedzi ustnych, a nawet symulowanie złego samopoczucia w dniu zaplanowanej przez nauczyciela klasówki. Nieopanowany materiał powiększa lukę w umiejętnościach. Pomimo stosowanych strategii braki stopniowo wychodzą na jaw, a uczeń nie jest w stanie przyswoić nowego materiału. 

Deficyty pogłębiają się. Dziecko znacznie opuszcza się w nauce. Systematycznie otrzymuje oceny niedostateczne i nie radzi sobie z nowym materiałem szkolnym. Jeśli problem dotyczy nastolatka, dochodzi również do wagarowania, a nawet zaprzestania uczęszczania na zajęcia szkolne. Konsekwencją takich zachowań jest oczywiście najczęściej nieotrzymanie promocji do następnej klasy. Jednak to dopiero wierzchołek góry lodowej zbudowanej z przykrych następstw i porażek.

Kłopoty w nauce w dużym stopniu pogłębiają również pojawiające się u większości nastolatków problemy okresu dojrzewania. To ważne, aby każdy rodzic lub opiekun dziecka miał świadomość, że utrwalające się niepowodzenia szkolne prowadzą do złego samopoczucia, niskiej samooceny, bólu emocjonalnego, zachowań agresywnych (w tym autoagresji), frustracji i wycofania. Wszystko to stanowi otwartą drogę do pojawienia się depresji u nastolatków, zaburzeń psychosomatycznych, zaburzeń odżywiania się lub niebezpiecznych uzależnień behawioralnych i uzależnień od substancji psychoaktywnych. Mówiąc więc o skutkach niepowodzeń szkolnych, należy daleko wykroczyć poza sferą edukacyjną i konieczność powtarzania roku szkolnego z powodu złych ocen. Tak naprawdę negatywnym konsekwencjom podlega cała osobowość dziecka i jego życie.

NA CZYM POLEGA TERAPIA DZIECI Z TRUDNOŚCIAMI SZKOLNYMI?

System opieki i pomocy dzieciom z problemami edukacyjnymi obejmuje profilaktykę, właściwą diagnozę oraz terapię. Problem jest naprawdę złożony. Dziecko nie powinno pozostawać bez pomocy i specjalistycznego wsparcia. Także rodzic, który zauważa trudności w uczeniu się swojego dziecka, nie musi sam walczyć o naprawę obecnej sytuacji. Trudności i niepowodzenia szkolne mają w sobie najczęściej ukryte, drugie dno. To ważne, aby odkryć prawdziwe przyczyny pogłębiających się problemów i podjąć wspólne działania oraz pracę nad przywróceniem harmonii życiowej dziecka na płaszczyźnie edukacyjnej, społecznej i wychowawczej.
 

Źródła:
,,Dlaczego zdolne dzieci nie radzą sobie w szkole’,’ S.B. Rimm, Wydawnictwo Moderski i S-ka, 2000 rok.
,,Trudności wychowawcze w szkole’’, M. Łobocki, WSiP, Warszawa, 1989 rok.
,,Trudne zachowania uczniów. Dezintegracja klasy’’, Karolina Oleksa, Życie Szkoły. Edukacja Wczesnoszkolna, Nr 20 (Październik 2016), dostęp: https://www.zycieszkoly.com.pl/artykul/trudne-zachowania-uczniow 
,,Trudności w uczeniu się - przejawy i przyczyny’’, Aneta Gałkowska, dostęp: http://www.psp5.pionki.pl/old-psp5/tsecret/trudnosc/trudnosc.html